Meester-schilder Jacob de Wit behoort in de 18de-eeuw tot de best betaalde plafond- en historieschilders in de Republiek. Tijdens zijn leven wordt zijn werk al gekopieerd en zijn naam groeit zelfs uit tot merknaam, waardoor zijn schilderingen in grijs (grisaille) als ‘Witjes’ bekend staan. Maar naast deze bedrieglijk echt lijkende marmerschilderingen die hem ver na zijn dood wereldfaam oplevert, is het oeuvre van de kunstenaar groter dan dat. Hij maakt ook vele schilderijen en tekeningen die zeer gewild zijn bij kunstverzamelaars. En met zijn zaal-, deur-, schoorsteen- en plafondstukken (schilderijen) verfraait hij vele zalen van stadspaleizen en buitenplaatsen in de lichte modieuze rococostijl. Zijn uitzonderlijke schilderstijl en techniekbeheersing van de schilderijenensembles geven de zalen een bijzonder ruimtelijk en klassiek effect, die als indrukwekkend en statusverhogend wordt beschouwd.
Zaalstukken in Paleis Huis ten Bosch
Zo schildert Jacob de Wit in 1749 voor Stadhouder prins Willem IV (1711-1751) twee grote toog/zaalstukken ter verfraaiing van de nieuwe eetzaal van Paleis Huis ten Bosch in Den Haag. In 1734 was het buiten door architect Daniël Marot uitgebreid met twee nieuwe vleugels. Tot op de dag van vandaag zijn deze schilderijen hier bewaard gebleven, naast twee andere Witjes; De allegorie op de jacht uit 1738 en De allegorie op de vrijheid en/of goed bestuur uit 1736. Deze twee witjes zijn waarschijnlijk later door Koningin Sophie (1818-1877) aan de eetzaal toegevoegd en mogelijk afkomstig uit het interieur van buitenplaats Huis de Voorst in Eefde waarvan het gehele interieur in de 19de-eeuw werd geveild. Zie voor meer interieurfoto’s ook de link Paleis Huis ten Bosch
Zzaalstuk Meleager en Atalante in grisaille in de eetzaal Paleis Huis ten Bosch, Jacob de Wit 1749, foto Rijksvastgoedbedrijf Den Haag
Doordat de rococostijl in de loop van de eeuwen populair bleef, raken Jacob de Wit zijn plafonds en wandschilderijen wereldwijd verspreid. In de 19de- en 20ste-eeuw worden namelijk hele kamers uit grachtenhuizen gemonteerd inclusief stucwerk, lambrisering en schilderijen en herplaatst als speciale rococo eetzaal of salon (dining room of drawing room) in bestaande of nieuwgebouwde stadspaleizen, villa’s, buitenplaatsen en paleizen. Ook worden Jacob zijn schilderijen gekocht en verzameld via de kunsthandel om ze te herplaatsen in speciale rococo-stijlkamers in Europese en Amerikaanse buitens.
Geveild plafond Phaeton’s zonnerit in Waddesdon Manor
Een voorbeeld hiervan is Waddesdon Manor in Aylesbury in Buckinghamshire (GB), een nieuw buiten uit 1877-1883 dat in opdracht van Baron Ferdinand de Rothschild (1839-1898) werd gebouwd. Het diende als buitenplaats voor in de zomermaanden om Londen te ontvluchten en hier familie en vrienden te ontvangen en bijzondere feesten te geven. Baron De Rothschild kocht op een veiling het plafondstuk Phaeton's zonnerit, uit 1741. Jacob de Wit schilderde het plafond voor het huis van de doopsgezinde koopman Isaac Verhamme (1711-1774) in Haarlem aan de Oude Gracht 66. Het ontwerp van het plafond bevindt zich in het Kupferstichkabinett in Berlijn. Omstreeks 1877 zal het plafond waarschijnlijk zijn verwijderd om vervolgens geveild te worden. Het plafondschilderij werd voor de herplaatsing in de Red Drawing Room verdoekt, waarbij het vierpasontwerp werd vergoot en bijgeschilderd tot een rechthoekig formaat. Het plafond bevindt zich sindsdien in het Waddesdon Manor dat nu in het bezit is van National Trust. Zie voor de historie de link Waddesdon Manor . Een bijzonder voorbeeld van de verspreiding van Jacob zijn grote oeuvre, die nog in vele particuliere huizen, stadspaleizen, buitens en villa’s in binnen- en buitenland wachten op herontdekking. Zie voor het gehele artikel uit het Monumentaal magazine hieronder aan de button.
Plafondstuk Phaeton’s zonnerit, olieverf op doek, Jacob de Wit 1741, Red Drawing Room Waddesdon Manor National Trust, foto National Trust, John Bigelow Taylor